Stwierdzenie nabycia spadku

Stwierdzenie nabycia spadku to potwierdzenie następstwa prawnego spadkodawcy. Ustawodawca nie podjął się stworzenia definicji legalnej tego terminu, jednak rozumie się go jako dowód posiadania uprawnień do spadku przez spadkobiercę. Istnieją dwa dokumenty potwierdzające ten stan prawny, posiadające taką samą moc prawną, a mianowicie: sądowe stwierdzenie nabycia spadku oraz notarialne poświadczenie dziedziczenia.

W niniejszym artykule opisany zostanie jedynie ten pierwszy przypadek, uzyskiwany w wyniku postępowania sądowego. Do dziedziczenia dochodzi niezależnie od uzyskania wspomnianego postanowienia o nabyciu spadku, po śmierci spadkodawcy – w momencie otwarcia spadku. Co oznacza otwarcie spadku? Ma ono charakter deklaratoryjny, co oznacza, że nie tworzy nowego stanu prawnego, a jedynie potwierdza stan, powstały przed wydaniem tego orzeczenia i niezależnie od jego wydania.

Postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku jest dokumentem sporządzanym ze względów praktycznych. Wykorzystuje się go do potwierdzenia swoich praw do spadku i legitymizacji aktualnego stanu majątkowego m.in. przed notariuszem bądź kupującym (w momencie, kiedy zamierza się dokonać sprzedaży nieruchomości należącej do spadku), przed dłużnikami spadkodawcy (przy dochodzeniu należności), a także bankiem.

Czy stwierdzenie nabycia spadku jest obowiązkowe?

Aktualne przepisy prawa spadkowego bezpośrednio nie nakładają obowiązku przeprowadzenia takiego postępowania, jednak przeprowadzenie go powinno leżeć w interesie samego spadkobiercy. Zgodnie z art. 1025 Kodeksu Cywilnego domniemywa się, że osoba, która uzyskała potwierdzenie nabycia majątku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.

Warto zauważyć, że obowiązek przeprowadzenia postępowania może wynikać też pośrednio z innych przepisów prawa. Przykładowo, kiedy w skład spadku wchodzi nieruchomość, spadkobierca po śmierci spadkodawcy staje się jej prawowitym właścicielem. Z przepisów dotyczących ksiąg wieczystych wynika zobowiązanie pośrednie do niezwłocznego ujawnienia nowego właściciela w księdze wieczystej. Niewykonanie tego obowiązku zagrożone jest karą finansową, a także możliwą odpowiedzialnością za szkody związane z nieujawnieniem go. Z tego względu spadkobierca powinien jak najszybciej złożyć wniosek do sądu prowadzącego księgę wieczystą, celem ujawnienia siebie jako nowego właściciela nieruchomości. Do tego też wniosku niezbędne jest dołączenie jednego z dokumentów stwierdzenie nabycia spadku.

Zobacz, co to jest dziedziczenie ustawowe mieszkania?

W jaki sposób uzyskać sądowe potwierdzenie nabycia spadku?

Wnioskodawca składa do sądu wniosek, co oznacza, że przeprowadzenie postępowania nie występuje z urzędu. Zgodnie z Kodeksem Postępowania Cywilnego sądem właściwym do rozstrzygnięcia tej sprawy w pierwszej instancji będzie co do zasady sąd (rejonowy) ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. A jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.

Co zawarto w art. 1026 KC – potwierdzenie nabycia majątku oraz poświadczenie dziedziczenia nie może nastąpić przed upływem sześciu miesięcy od otwarcia spadku, chyba że wszyscy znani spadkobiercy złożyli już oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku. Wniosek o sądowe stwierdzenie nabycia spadku nie przedawnia się.

Komu należy się zachowek?

Co wchodzi w treść orzeczenia dotyczącego spadku?

W treści postanowienia o stwierdzeniu nabycia majątku po zmarłym sąd wskazuje m.in. spadkobierców zmarłego wymienionych z imienia i nazwiska. Stwierdza także często ich stopień pokrewieństwa. Wskazywane jest również, na jakiej podstawie został nabyty spadek (z ustawy bądź testamentu), a także jaka część spadku przysługuje poszczególnym spadkobiercom. W postanowieniu sąd stwierdza także zapis windykacyjny.

Kto może złożyć wniosek o sądowe stwierdzenie nabycia spadku?

Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego uprawnionymi do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku są wszystkie osoby mające w tym interes. Co zaznaczono w komentarzu do ustawy, może być to jakikolwiek interes majątkowy lub osobisty. Do grona podmiotów uprawnionych w szczególności należeć będą:

• spadkobiercy i ich następcy prawni,
• zapisobiercy,
• wierzyciele spadkodawcy i spadkobiercy,
• uprawnieni do zachowku, wykonawcy testamentu itd.

Co powinien zawierać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Zgodnie z art. 511§ 1 KPC wniosek o wszczęcie postępowania powinien czynić zadość przepisom o pozwie.  Jednak, zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie, w tym wypadku spadkobierców. Wniosek powinien zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowany,
• wskazanie kto jest wnioskodawcą (imię, nazwisko, adres do doręczeń, nr PESEL) i wykazanie jego interesu prawnego,
• wskazanie osoby zmarłego (data śmierci, ostatnie miejsce zamieszkania), a także czy zgodnie z wiedzą wnioskodawcy pozostawił po sobie testament,
• wskazanie wszystkich możliwych spadkobierców (imię, nazwisko, miejsce zamieszkania),
• określenie żądania, sentencja oczekiwana przez wnioskodawcę, czyli np. stwierdzenia, że spadek po zmarłym nabyły poszczególne osoby, w określonych częściach, a także na jakiej podstawie: ustawy czy testamentu,
• uzasadnienie wniosku i załączenie odpowiednich dokumentów takie jak dowód śmierci spadkodawcy i spokrewnienia z nim. Oryginał odpisu aktu zgonu oraz odpisy aktów urodzenia bądź małżeństwa spadkobierców, testament spadkodawcy (jeżeli dotyczy),
• odpisy wniosku i załączników dla uczestników postępowania,
• podpis wnioskodawcy lub jeżeli został ustanowiony jego pełnomocnika, lub przedstawiciela ustawowego.

Czy za wniosek o stwierdzenie nabycia spadku pobierana jest opłata?

Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej w wysokości 50 zł. Opłata ta może zostać uiszczona przelewem bankowym (do wniosku należy dołączyć potwierdzenie realizacji przelewu). Można także zakupić znaczki sądowe do nabycia w kasie sądu. Zgodnie z Ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, jeżeli wniosek obejmuje więcej niż jednego spadkodawcę, opłatę należy uiścić od każdego spadkodawcy.

Bibliografia:
Stan prawny na dzień 04.08.2019 r.

Akty prawne:
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. – o kosztach sądowych w sprawach cywilnych

Źródła internetowe:
zachowek.biz.pl
https://prawo.gazetaprawna.pl
https://poradnikprzedsiebiorcy.pl
https://www.infor.pl
https://www.nowysacz.sr.gov.pl