Blog
Sądowy czy notarialny dział spadku? Porównanie kosztów, czasu i procedur
09.10.2025 ▪ 
7 min czytania ▪ Marcin Bujno
Spis treści
Otrzymanie spadku to często dopiero początek drogi do faktycznego dysponowania odziedziczonym majątkiem. Gdy spadkobierców jest kilku, konieczne staje się przeprowadzenie działu spadku. To proces, który formalnie kończy wspólność majątku spadkowego i pozwala każdemu ze spadkobierców na swobodne rozporządzanie swoją częścią. Stojąc przed tym wyzwaniem, spadkobiercy muszą podjąć kluczową decyzję: czy wybrać szybszą, ale często droższą drogę notarialną, czy też zdecydować się na potencjalnie dłuższe, lecz w niektórych przypadkach tańsze postępowanie sądowe?
Co to jest dział spadku i czy jest on konieczny?
Dział spadku to procedura mająca na celu prawne i faktyczne podzielenie majątku pozostawionego przez zmarłego (spadkodawcę) pomiędzy jego spadkobierców. Z chwilą śmierci spadkodawcy, o ile nie pozostawił on testamentu, w którym do całości spadku powołał jednego spadkobiercę, powstaje między spadkobiercami wspólność majątku spadkowego. Oznacza to, że każdy ze współspadkobierców ma określony ułamkowo udział w całym majątku, ale żaden nie ma wyłącznego prawa do konkretnego przedmiotu wchodzącego w skład spadku.
Zgodnie z art. 1035 Kodeksu cywilnego, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. To właśnie te przepisy stanowią podstawę prawną dla całego procesu.
Czy dział spadku jest konieczny?
Przepisy prawa nie narzucają obowiązku przeprowadzenia działu spadku. Spadkobiercy mogą przez lata pozostawać we wspólności majątkowej. W praktyce jednak taki stan rodzi wiele problemów, szczególnie gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość. Wspólne zarządzanie, ponoszenie kosztów czy czerpanie pożytków bez formalnego podziału często prowadzi do konfliktów. Dlatego, chociaż dział spadku nie jest obligatoryjny, jego przeprowadzenie jest w większości przypadków wysoce zalecane dla uporządkowania spraw majątkowych i uniknięcia przyszłych sporów. Postępowanie o dział spadku staje się jedynym rozwiązaniem, gdy spadkobiercy chcą formalnie przypisać sobie na wyłączną własność konkretne składniki majątku.
Notarialny dział spadku – zgoda kluczem do sukcesu
Notarialny podział majątku spadkowego jest możliwy tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału. Jest to najszybsza i najprostsza forma zakończenia wspólności majątkowej.
Procedura
Cała procedura odbywa się podczas jednej wizyty w kancelarii notarialnej. Notariusz sporządza umowę o dział spadku w formie aktu notarialnego. W umowie tej spadkobiercy precyzyjnie określają, które składniki majątku przypadają poszczególnym osobom. Mogą również ustalić spłaty lub dopłaty, jeśli wartość przyznanych składników nie odpowiada dokładnie wielkości ich udziałów w spadku.
Aby dokonać notarialnego działu spadku, konieczne jest przedłożenie notariuszowi następujących dokumentów:
- Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia.
- Dokumenty potwierdzające skład i wartość masy spadkowej (np. odpisy z ksiąg wieczystych nieruchomości, dowody rejestracyjne pojazdów, wyceny rzeczoznawców).
- Dowody tożsamości spadkobierców.
Koszty
Koszty notarialnego podziału spadku są uzależnione od wartości dzielonego majątku. Wysokość taksy notarialnej reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej. Przykładowo, dla majątku o wartości powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł, maksymalna stawka wynosi 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej 60 000 zł. Do tego należy doliczyć podatek VAT (23%) oraz koszt odpisów aktu notarialnego. W przypadku podziału nieruchomości, notariusz pobierze również opłatę sądową za wpis do księgi wieczystej.
Czas trwania
Notarialny dział spadku to zdecydowanie najszybsza opcja. Całą procedurę można sfinalizować w ciągu jednego dnia, pod warunkiem posiadania kompletu dokumentów i jednomyślności wszystkich spadkobierców.
Sądowy dział spadku – gdy brakuje porozumienia
Gdy między spadkobiercami istnieje spór co do sposobu podziału majątku, jedynym rozwiązaniem pozostaje sądowy dział spadku. Postępowanie to wszczyna się na wniosek któregokolwiek ze spadkobierców.
Procedura i jak wygląda rozprawa o dział spadku
Postępowanie o dział spadku toczy się w trybie nieprocesowym przed sądem rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Wniosek o dział spadku powinien zawierać spis inwentarza, czyli szczegółowe wyszczególnienie majątku podlegającego podziałowi.
Jak wygląda rozprawa o dział spadku? Podczas rozprawy sąd dąży do ustalenia składu i wartości majątku spadkowego. W tym celu przesłuchuje spadkobierców, analizuje przedstawione dokumenty, a w razie potrzeby powołuje biegłych rzeczoznawców do wyceny poszczególnych składników majątku (np. nieruchomości, dzieł sztuki). Sąd stara się również nakłonić strony do zawarcia ugody. Jeśli do niej nie dojdzie, sąd samodzielnie rozstrzyga o sposobie podziału.
Zgodnie z art. 212 Kodeksu cywilnego, który stosuje się odpowiednio do działu spadku, podział może nastąpić na trzy główne sposoby:
- Podział fizyczny – czyli przyznanie poszczególnym spadkobiercom określonych przedmiotów na wyłączną własność (np. jednemu mieszkanie, drugiemu samochód i działkę).
- Przyznanie rzeczy jednemu spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych.
- Sprzedaż rzeczy wspólnej (licytacja) i podział uzyskanej sumy pieniędzy między spadkobierców, proporcjonalnie do ich udziałów.
Postępowanie kończy się wydaniem postanowienia o dziale spadku, które szczegółowo określa, co i komu przypada.
Co w sytuacji, gdy spadkobierca nie interesuje się spadkiem?
Częstym problemem jest bierna postawa jednego ze spadkobierców. Jeśli spadkobierca nie interesuje się spadkiem, nie stawia się na rozprawach i nie współpracuje, nie wstrzymuje to postępowania. Sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe na podstawie dostępnych materiałów i wyda orzeczenie, które będzie wiążące dla wszystkich, również dla biernego uczestnika. Jego brak aktywności może jednak działać na jego niekorzyść, gdyż nie będzie miał wpływu na ostateczny kształt podziału.
Koszty
Opłata sądowa od wniosku o dział spadku jest stała i wynosi 500 zł. Jeśli jednak wniosek zawiera zgodny projekt podziału, opłata jest niższa i wynosi 300 zł. Gdy wniosek o dział spadku jest połączony z wnioskiem o zniesienie współwłasności, opłata wynosi 1000 zł. Należy jednak pamiętać, że w toku postępowania mogą pojawić się dodatkowe, często wysokie koszty, takie jak wynagrodzenie biegłych rzeczoznawców (od kilkuset do nawet kilku tysięcy złotych za jedną opinię).
Czas trwania
Podział spadku w sądzie jest procesem znacznie dłuższym niż u notariusza. Czas trwania zależy od stopnia skomplikowania sprawy i konfliktu między stronami. W prostych, bezspornych przypadkach może zamknąć się w kilku miesiącach. Jednak w sprawach skomplikowanych, gdzie konieczne jest powołanie biegłych i przeprowadzenie wielu rozpraw, postępowanie może trwać od roku do nawet kilku lat.
Porównanie – sąd czy notariusz?
Podsumowując, wybór między sądowym a notarialnym działem spadku zależy przede wszystkim od relacji panujących między spadkobiercami. Zgoda pozwala na szybkie i stosunkowo proste załatwienie sprawy u notariusza. Jej brak nieuchronnie prowadzi na salę sądową, co wiąże się z dłuższym czasem oczekiwania i potencjalnie wyższymi kosztami.
Sprzedaj swoją nieruchomość za gotówkę do KupujemyM
Jeśli szukasz sposobu na pilną sprzedaż mieszkania albo domu, to KupujemyM.pl będzie świetnym rozwiązaniem.
Nie wierzysz? Przekonaj się i napisz do nas!
Wycena onlineNajczęściej zadawane pytania
Dział spadku u notariusza jest możliwy tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału majątku oraz wysokości spłat. Jest to rozwiązanie szybsze i mniej sformalizowane, pod warunkiem, że wcześniej uzyskano akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu.
Główną zaletą jest możliwość rozstrzygnięcia sporów i dokonania podziału, gdy spadkobiercy nie potrafią się porozumieć. Główną wadą jest długi czas trwania postępowania (często lata), wyższe koszty (np. opłaty za biegłych rzeczoznawców) oraz bardziej skomplikowana procedura.
Notarialny dział spadku jest zdecydowanie szybszy i tańszy, jeśli spadkobiercy są zgodni. Można go sfinalizować podczas jednej wizyty u notariusza. Sądowy dział spadku jest droższy i trwa znacznie dłużej, ale jest konieczny w przypadku braku porozumienia.
Koszty notarialnego działu spadku obejmują taksę notarialną (zależną od wartości dzielonego majątku, ale często niższą niż koszty sądowe) oraz opłaty sądowe za wpisy do księgi wieczystej. Nie ma konieczności ponoszenia kosztów biegłych ani opłat za długotrwałe rozprawy.
Najczęściej zadawane pytania
Dział spadku u notariusza jest możliwy tylko wtedy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do sposobu podziału majątku oraz wysokości spłat. Jest to rozwiązanie szybsze i mniej sformalizowane, pod warunkiem, że wcześniej uzyskano akt poświadczenia dziedziczenia lub postanowienie sądu.
Główną zaletą jest możliwość rozstrzygnięcia sporów i dokonania podziału, gdy spadkobiercy nie potrafią się porozumieć. Główną wadą jest długi czas trwania postępowania (często lata), wyższe koszty (np. opłaty za biegłych rzeczoznawców) oraz bardziej skomplikowana procedura.
Notarialny dział spadku jest zdecydowanie szybszy i tańszy, jeśli spadkobiercy są zgodni. Można go sfinalizować podczas jednej wizyty u notariusza. Sądowy dział spadku jest droższy i trwa znacznie dłużej, ale jest konieczny w przypadku braku porozumienia.
