16.07.2025 
10 min czytania 
Spis treści
Po śmierci bliskiego członka rodziny prędzej czy później pojawiają się pytania dotyczące kwestii majątkowych, zwłaszcza jeśli zmarły nie sporządził testamentu. Sprawy spadkowe bywają skomplikowane jeszcze bardziej, jeżeli dotyczą nieruchomości lub innego majątku bez bezdzietnym krewnym. Komu przysługuje dziedziczenie, jeśli spadkodawcą jej zmarły wujek? Kolejność spadkobierców w takich przypadkach bywa skomplikowana. Przy ustawowym uprwanieniu do spadku po wujku, musi zajść kilka ważnych okoliczności. Tłumaczymy zasady dziedziczenia po wujku. Wyjaśniamy związane z tym koszty i podpowiadamy, jak postąpić w sytuacji, gdy spadek obejmuje również długi.
Dziedziczenie ustawowe a testament: co jest ważniejsze?
Polskie prawo spadkowe przyznaje pierwszeństwo dziedziczenia woli spadkodawcy wyrażonej w testamencie. Określa to Kodeks art. 926 § 1 Kodeksu Cywilnego:
„Powołanie do spadku wynika z ustawy albo z testamentu. Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, spadku nie chce lub nie może być spadkobiercą.”
W praktyce oznacza to, że do dziedziczenia ustawowego dochodzi tylko wówczas, jeśli nie ma testamentu lub takowy istnieje. Natomiast wskazane w nim osoby nie przyjmą spadku. Z kolei gdy spadkodawca sporządzi testament, to on w pierwszej kolejności wskazuje kto i w jakiej części dziedziczy spadek po nim.
Kto dziedziczy po wujku bez testamentu? Kolejność dziedziczenia
W przypadku gdy zmarły wujek nie pozostawił testamentu, zastosowanie znajdują przepisy o kolejności dziedziczenia ustawowego. Znajduje się w nich precyzyjnie określona hierarchia „ważności” członków rodziny. Trzeba pamiętać, że ustawa w pierwszej kolejności zabezpiecza interesy i prawa najbliższych zmarłemu — jego małżonka, zstępnych i wstępnych. Bratankowie lub siostrzeńcy znajdują się dopiero w dalszej kolejności.
Jak wygląda ta kolejność w przypadku dziedziczenia po wujku?
- Dzieci i małżonek spadkodawcy. Dziedziczą oni w równych częściach, przy czym udział spadkowy małżonka nie może być mniejszy niż jedna czwarta całości spadku. Przykładowo, jeśli wujek miał dwójkę dzieci, zarówno one, jak i jego żona otrzymują po 1/3 spadku. Jeśli jednak miał ich pięcioro, to 1/4 spadku otrzymuje żona, a pozostałe 3/4 dzieli się równo pomiędzy dzieci.
- Rodzice wujka, jeśli ten był bezdzietny. W takiej sytuacji udział spadkowy małżonka wynosi połowę masy spadkowej, a pozostałą część dziedziczą rodzice spadkodawcy w częściach równych. Jednak gdy wujek nie był żonaty, cały spadek przypada jego rodzicom po połowie.
- Rodzeństwo spadkodawcy. W sytuacji gdy zmarły nie miał dzieci, a jedno lub oboje rodzice już nie żyją, ich część przypada rodzeństwu w częściach równych.
- Dalsi zstępni (dzieci rodzeństwa lub ich wnuki). Jeśli spadek przypada w udziale rodzeństwu spadkodawcy, ale nie dożyli otwarcia spadku, ich przydział otrzymują ich dzieci, a bratankowie lub siostrzeńcy spadkodawcy (de facto tylko w takiej kolejności masz prawo do spadku po wujku)
- Dziadkowie spadkodawcy. Jeśli nie ma małżonka, dzieci, rodziców ani rodzeństwa, spadek przypada dziadkom spadkodawcy.
- Gmina lub Skarb Państwa, jeśli nie ma żadnych spadkobierców ustawowych.
Koszty dziedziczenia po wujku: ile wynoszą opłaty sądowe i notarialne?
Proces dziedziczenia po wujku zawsze wiąże się z pewnymi kosztami (nawet jeżeli spadek zostanie odrzucony). Koszty te można podzielić na trzy kategorie: opłaty sądowe, opłaty notarialne oraz podatek od spadku po wujku. Ile wynoszą?
a) Opłaty sądowe. Należy je wnieść, jeśli spadkobiercy zdecydują się na sądowe stwierdzenie nabycia spadku. Złożenie wniosku w tej spawie wynosi 100 zł, a dokonanie wpisu w Rejestrze Spadkowym 5 zł. Nie jest to wysoka kwota, choć może znacznie wzrosnąć, jeśli spadkobiercy będą wnosić o sądowy podział spadku. W takiej sytuacji muszą liczyć się z kosztami od 300 zł (jeśli wszyscy są zgodni co do podziału) do 100 zł (gdy takiej zgody nie ma).
b) Opłaty notarialne. Zamiast drogi sądowej, spadkobiercy mogą wybrać również nabycie spadku poprzez akt poświadczenia dziedziczenia od notariusza. Zwykle jest to szybsze i wygodniejsze rozwiązanie, ale wymaga zgody wszystkich osób uprawnionych do spadku. W tym przypadku koszty są wyższe, choć dalej nie jest to kwota zaporowa. Notariuszowi należy zapłacić taksę notarialną za akt poświadczenia dziedziczenia (maksymalna stawka wynosi 50 zł) oraz za protokół dziedziczenia (maksymalna taksa to 100 zł). Do ogólnej kwoty należy doliczyć także podatek VAT w wysokości 23% oraz koszty wypisów (6,50 zł za każdą rozpoczętą stronę).
c) Podatek od spadku po wujku. To największy koszt, jaki musisz ponieść, jeżeli jesteś uprawniony do dziedziczenia po wuju. Jego wysokość zależy od grupy podatkowej, do której należysz — w Twoim przypadku będzie to grupa II. W odróżnieniu od grupy I (czyli małżonka, zstępnych i wstępnych), nie przysługuje jej zwolnienie z podatku od spadków i darowizn. Musisz więc liczyć się z koniecznością odprowadzenia podatku. Od 1 lipca 2023 roku (i wciąż aktualne w roku 2025) podatek ten nalicza się od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku, według następujących progów:
- do 11 833 zł nadwyżki – 7%;
- powyżej 11 833 zł do 23 665 zł nadwyżki – 828,40 zł + 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł;
- powyżej 23 665 zł nadwyżki: 1 893,30 zł + 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł;
Aktualnie kwota wolna od podatku od spadku po wujku wynosi 27090 zł. Jeśli wartość spadku jest mniejsza, nie musisz płacić podatku, ale powinieneś zgłosić ten fakt do Urzędu Skarbowego.
Spadek to nie tylko majątek: długi spadkowe po wujku
Długi spadkowe po wujku lub innym członku rodziny to problem wielu polskich spadkobierców. W przypadku dziedziczenia po dalszym członku rodziny nierzadko nie mają oni świadomości tego, że otrzymali spadek. Nie wiedzą, jak postępować w przypadku, kiedy w skład masy spadkowej wchodzą również długi. Czy je także się dziedziczy? Jak to najczęściej bywa w polskim prawie: tak, ale przewidzianych jest sporo wyjątków i sposobów na uniknięcie odpowiedzialności za długi spadkowe po wujku.
Spadkobierca może przyjąć spadek w dwojaki sposób:
- wprost — przyjmuje wtedy nie tylko majątek, ale też zobowiązania wujka i odpowiada za nie całym swoim majątkiem.
- z dobrodziejstwem inwentarza (jest to domyślny sposób przyjęcia spadku) – w takiej sytuacji odpowiedzialność za długi po wujku ogranicza się tylko do wartości przejętego w spadku majątku. Oznacza to, że spadkobierca nie może być zobowiązany do spłaty długu ponad to, co odziedziczył. Majątek własny spadkobiercy jest wtedy chroniony, a egzekucja może być prowadzona tylko z majątku odziedziczonego.
Choć wydaje się, że przyjęcie spadku po wujku z dobrodziejstwem inwentarza nie jest szkodliwe. To w najlepszym wypadku będzie po prostu kłopotliwe. Po pierwsze — wciąż musisz zapłacić podatek od spadku, który w przypadku nieruchomości może opiewać na niemałą kwotę. Po drugie — poniesiesz dodatkowe koszty postępowania spadkowego, czy to u notariusza, czy w sądzie. W końcu — przy wysokich długach, komornik może zlicytować całą nieruchomość poniżej jej rynkowej wartości.
W ostatecznym rozrachunku opłaca się przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, tylko jeśli długi wujka nie są zbyt wysokie, a Tobie uda się szybko spieniężyć spadek i spłacić należności. Co robić w takiej sytuacji? Z pomocą może przyjść Ci skup nieruchomości za gotówkę, który odkupuje również zadłużone mieszkania lub domy. W KupujemyM.pl możesz otrzymać za mieszkanie nawet 90-95% jego wartości.
Odrzucenie spadku po wujku: kiedy i jak to zrobić?
Prawo chroni obywateli przed koniecznością spłacania nieswoich długów. Z tego powodu przewiduje się możliwość odrzucenia spadku po wujku, jeśli ten był zadłużony. Jest to istotne zabezpieczenie, dzięki któremu możesz uniknąć poważnych konsekwencji finansowych.
Termin na odrzucenie spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule swojego powołania do spadku. Najczęściej jest to data śmierci spadkodawcy, data otwarcia testamentu lub data, kiedy dowiedziałeś się o śmierci. Jeśli zdecydujesz się odrzucić spadek, możesz zrobić to na dwa sposoby:
- złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie rejonowym właściwym dla miejsca zamieszkania zmarłego;
- sporządzić akt notarialny zawierający oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Jeśli spadkobiercami są dzieci, zrzeczenie się spadku w imieniu małoletnich wymaga zgody sądu opiekuńczego. Taka procedura została wprowadzona, aby chronić interesy dziecka.
WAŻNE! Pamiętaj o kolejności odrzucania spadku — jest ona dokładnie taka sama jak kolejność dziedziczenia po wujku. Jeśli spadkobiercy, którzy są od Ciebie wyżej w hierarchii, odrzucą spadek, to prawo do dziedziczenia przechodzi na kolejnych. Przykładowo, jeśli Twoi dziadkowie są uprawnieni do spadku po wujku i go nie przyjmą, ich część przypada jednemu z Twoich rodziców oraz jego rodzeństwu. I kolejno — gdy również Twój rodzic odrzuci spadek, to Ty stajesz się osobą uprawnioną do dziedziczenia i od tego momentu masz 6 miesięcy na odrzucenie spadku.
Zachowek po wujku: komu przysługuje i jak go obliczyć?
Instytucja zachowku ma na celu ochronę najbliższych członków rodziny spadkodawcy, którzy zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniejszy udział spadkowy, niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Niemniej nie każdy, kto znajduje się na liście dziedziczenia, ma do niego prawo
Zgodnie z art. 991 Kodeksu Cywilnego, zachowek po wujku przysługuje jego zstępnym (czyli dzieciom, wnukom, itd.), małżonkowi oraz rodzicom. Jeżeli wujek nie pozostawił testamentu, problem zachowku zazwyczaj nie występuje, ponieważ spadek i tak dziedziczą osoby do tego uprawnione.
Ten sam artykuł Kodeksu Cywilnego mówi, że:
„Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy (…) należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni — dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach — połowa wartości tego udziału (zachowek).”
Trzeba przy tym pamiętać, że do obliczenia zachowku bierze się pod uwagę wartość spadku netto (po odliczeniu długów) wraz z darowiznami dokonanymi przez spadkodawcę jeszcze za jego życia.
Spadek po wujku: kluczowe wskazówki dla każdego spadkobiercy
Spadek może przysporzyć więcej kłopotów niż pożytku, dlatego zawsze należy zachować ostrożność — przede wszystkim pilnować terminów. Jeśli chcesz, aby wszystko przebiegało zgodnie z prawem:
- upewnij się, czy wujek pozostawił testament;
- zanim przyjmiesz spadek, postaraj się zebrać jak najwięcej informacji o jego wartości i ewentualnych zadłużeniach;
- nie zwlekaj z decyzją o przyjęciu lub odrzuceniu, szczególnie jeśli to spadek z długami — 6 miesięcy to krótki okres;
- dla pewności skorzystaj z pomocy prawnej, zwłaszcza jeśli jest wielu spadkobierców, a sam spadek jest rozległy.
I najważniejsze — dla własnego bezpieczeństwa już na samym początku zastanów się, co zrobisz ze spadkiem. Jeśli obejmuje on także nieruchomość, a nie chcesz w niej zamieszkać ani nią zarządzać lub przewidujesz problemy z innymi współwłaścicielami, rozważ skorzystanie z usług skupu udziałów w nieruchomości. Może to być szczególnie korzystne, jeśli nie możesz dojść do porozumienia z innymi spadkobiercami, a potrzebujesz szybkiej gotówki. To niestety częste bolączki osób, które odziedziczyły mieszkanie w spadku po ciotce czy wujku i warto się przed nim zawczasu zabezpieczyć.
Sprzedaj swoją nieruchomość za gotówkę do KupujemyM
Jeśli szukasz sposobu na pilną sprzedaż mieszkania albo domu, to KupujemyM.pl będzie świetnym rozwiązaniem.
Nie wierzysz? Przekonaj się i napisz do nas!
Wycena onlineNajczęściej zadawane pytania
W pierwszej kolejności po wujku dziedziczą jego dzieci, a jeśli ich nie ma, to jego małżonek i rodzice. Jeżeli małżonek i rodzice nie żyją, do dziedziczenia dochodzi rodzeństwo wujka.
Tak, jeżeli wujek nie miał dzieci, małżonka ani rodziców, a jego rodzeństwo nie żyje, wówczas dziedziczą dzieci rodzeństwa wujka, czyli jego bratankowie i siostrzeńcy. Wchodzą oni w miejsce swoich zmarłych rodziców (brata/siostry wujka).
Tak, testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jeżeli wujek sporządził ważny testament, to on określa, kto i w jakim zakresie dziedziczy po nim, niezależnie od ustawowej kolejności dziedziczenia.
Do sprawy spadkowej potrzebne są: akt zgonu wujka, akty urodzenia/małżeństwa spadkobierców (do wykazania pokrewieństwa), a w zależności od sytuacji – także akty zgonu rodziców lub rodzeństwa wujka. Jeśli istnieje, również testament.
Najczęściej zadawane pytania
W pierwszej kolejności po wujku dziedziczą jego dzieci, a jeśli ich nie ma, to jego małżonek i rodzice. Jeżeli małżonek i rodzice nie żyją, do dziedziczenia dochodzi rodzeństwo wujka.
Tak, jeżeli wujek nie miał dzieci, małżonka ani rodziców, a jego rodzeństwo nie żyje, wówczas dziedziczą dzieci rodzeństwa wujka, czyli jego bratankowie i siostrzeńcy. Wchodzą oni w miejsce swoich zmarłych rodziców (brata/siostry wujka).
Tak, testament ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Jeżeli wujek sporządził ważny testament, to on określa, kto i w jakim zakresie dziedziczy po nim, niezależnie od ustawowej kolejności dziedziczenia.
