Blog

Na czym polega zrzeczenie się spadku i kiedy warto to zrobić?

19.05.2022 ▪ 10 min czytania ▪ Tomasz Kubacki

Zastanawiasz się, jak uniknąć dziedziczenia długów wraz z nieruchomością? Wielu spadkobierców staje przed dylematem, gdy odziedziczony majątek, na przykład mieszkanie czy dom, obciążony jest zobowiązaniami finansowymi. W takiej sytuacji zrzeczenie się spadku może okazać się kluczowym rozwiązaniem, by ochronić się przed odpowiedzialnością za długi zmarłego. Dowiedz się, kiedy i w jaki sposób możesz skorzystać z tej opcji, aby uniknąć problemów prawnych i finansowych związanych z odziedziczoną nieruchomością. Sprawdź, co musisz wiedzieć o zrzeczeniu się dziedziczenia i zabezpiecz swoją przyszłość.

Spadek – czym jest i na czym polega?

Spadek to nic innego, jak odziedziczone dobra materialne i niematerialne po zmarłem osobie, która np. w wyniku testamentu wskazała konkretną osobę będącą spadkobiercą. Nie zawsze jednak spadek wiąże się z czymś przyjemnym, gdyż bardzo często wraz z nieruchomością można też odziedziczyć spore długi wynikające np. z kredytu hipotecznego, jakim jest obciążony lokal.

W szczególności, kiedy spadek ma dość skomplikowaną formę i niesie ze sobą długi, warto przeanalizować czy przyjąć takowy spadek, czy może zdecydować się na zrzeczenie się spadku. Kiedy dana osoba staje się spadkobiercą, istnieją trzy podstawowe możliwości:

1. Przyjęcie spadku wprost: To najprostsza opcja, która wiąże się z przyjęciem spadku bez żadnych ograniczeń. Oznacza to, że przejmujesz nie tylko wszystkie aktywa, ale również wszelkie długi zmarłego, odpowiadając za nie całym swoim majątkiem, również tym osobistym. W przypadku, gdy spadek nie jest obciążony długami lub są one niewielkie, może to być wygodne rozwiązanie.
2. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza: To bezpieczniejsza opcja, szczególnie gdy nie masz pewności co do stanu finansów zmarłego. W tym przypadku odpowiadasz za długi spadkowe jedynie do wartości odziedziczonego majątku. Jeśli więc wartość długów przekracza wartość spadku, nie musisz spłacać ich ze swoich prywatnych środków. Warto wiedzieć, że jeśli nie złożysz żadnego oświadczenia w terminie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule dziedziczenia, automatycznie przyjmujesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
3. Odrzucenie spadku: To najbardziej radykalne rozwiązanie, ale często najrozsądniejsze, zwłaszcza gdy spadek jest znacznie zadłużony (np. nieruchomość z wysokim kredytem hipotecznym). Odrzucając spadek, całkowicie zrzekasz się wszelkich praw i obowiązków związanych z dziedziczeniem, a co za tym idzie – odpowiedzialności za długi. Warto pamiętać, że w takiej sytuacji spadek przechodzi na kolejnych spadkobierców ustawowych.

Kiedy warto odrzucić spadek i jak to zrobić?

Odrzucenie spadku to często najlepsze rozwiązanie, zwłaszcza gdy odziedziczona nieruchomość jest zadłużona lub wiąże się z innymi problemami prawnymi. Prawo spadkowe w Polsce stanowi, że jeśli spadkobierca nie złoży stosownego oświadczenia w określonym terminie, automatycznie przyjmuje spadek – w większości przypadków z dobrodziejstwem inwentarza. Jednak w sytuacjach, gdy długi znacząco przekraczają wartość majątku, zrzeczenie się spadku pozwala całkowicie uniknąć odpowiedzialności finansowej.

Kiedy odrzucenie spadku jest najlepszą opcją?

Decyzja o odrzuceniu spadku jest szczególnie korzystna w następujących sytuacjach:

• Znaczące zadłużenie nieruchomości: Jeśli odziedziczone mieszkanie, dom czy działka są obciążone wysokim kredytem hipotecznym, długami komorniczymi, nieuregulowanymi opłatami lub innymi zobowiązaniami, których wartość przewyższa wartość rynkową nieruchomości, odrzucenie spadku chroni Cię przed koniecznością spłaty tych długów z własnej kieszeni.
• Skomplikowana sytuacja prawna: Czasem spadek wiąże się z niejasną sytuacją prawną, na przykład brakiem uregulowanych ksiąg wieczystych, sporami dotyczącymi własności, czy koniecznością przeprowadzenia kosztownych remontów. W takich przypadkach odrzucenie spadku pozwala uniknąć angażowania się w długotrwałe i kosztowne procesy.
• Brak zainteresowania spadkiem: Nawet jeśli spadek nie jest zadłużony, możesz nie być zainteresowany jego przyjęciem z różnych powodów, np. brak czasu na zarządzanie nieruchomością, brak potrzeby posiadania kolejnego lokalu, czy chęć uniknięcia formalności.

Jakie są terminy na zrzeczenie się spadku i formalności?

Masz 6 miesięcy na podjęcie decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Termin ten liczy się od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule dziedziczenia – zazwyczaj jest to data śmierci spadkodawcy.

Aby zrzec się spadku, musisz złożyć formalne oświadczenie:

• Przed notariuszem: Jest to szybsza i często wygodniejsza opcja. Notariusz sporządzi akt notarialny zawierający Twoje oświadczenie o odrzuceniu spadku. Koszt takiej usługi to zazwyczaj kilkaset złotych.
• W sądzie rejonowym: Możesz złożyć oświadczenie w sądzie rejonowym właściwym dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Musisz złożyć wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku, co może potrwać nieco dłużej niż wizyta u notariusza.

Pamiętaj, że odrzucenie spadku ma skutek wsteczny, co oznacza, że jesteś traktowany tak, jakbyś nigdy nie dziedziczył. Spadek przechodzi wówczas na kolejnych spadkobierców ustawowych. Jeśli odrzucasz spadek, warto poinformować o tym inne osoby z linii dziedziczenia, aby mogły podjąć własne decyzje.

Zobacz także: Ile wynosi podatek od spadków i darowizn?

A co jeśli przyjmiesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza?

Jeśli zdecydujesz się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, Twoja odpowiedzialność za długi spadkowe będzie ograniczona do wartości aktywów wchodzących w skład spadku. Oznacza to, że jeśli wartość nieruchomości wynosi np. 300 000 zł, a długi 400 000 zł, to spłacasz długi tylko do kwoty 300 000 zł.

W takiej sytuacji, jeśli odziedziczysz nieruchomość z długami, wciąż masz możliwość spłaty zobowiązań. Możesz rozważyć sprzedaż tej nieruchomości, aby uregulować długi i ewentualnie zatrzymać resztę dla siebie (jeśli wartość spadku przewyższa długi). Firmy specjalizujące się w skupie mieszkań zadłużonych mogą być pomocne w szybkiej sprzedaży takiej nieruchomości, co pozwoli Ci uregulować kwestie finansowe bez zbędnych komplikacji. Dzięki nim proces sprzedaży może być znacznie szybszy niż w przypadku tradycyjnych kanałów, co jest kluczowe, gdy zależy Ci na szybkim rozwiązaniu problemu zadłużenia.

Zrzeczenie się dziedziczenia – ile to kosztuje?

Jeśli chodzi o zrzeczenie się spadku, można to zrobić w dwóch formach: u notariusza oraz w sądzie. Każde z rozwiązań wymaga dopełnienia innych formalności oraz wiąże się z zupełnie odmiennymi kosztami. W przypadku dopełniania formalności, które mają na celu zrzeczenie się dziedziczenia, warto zabrać ze sobą własny dowód tożsamości oraz akt zgonu spadkodawcy.

Chcesz wiedzieć, ile kosztuje zrzeczenie się spadku u notariusza? W tym przypadku koszty to zaledwie 50 złotych netto + VAT oraz koszty wypisów notarialnych. To o wiele tańsza opcja w stosunku do sądowego rozpatrzenia sprawy, gdzie trzeba liczyć się z kosztami na poziomie około 100 złotych.

Pamiętaj, że zrzeczenie się spadku ma swoje plusy i minusy. Przed podjęciem ostatecznej decyzji koniecznie zastanów się, na co się zdecydować, aby nie być stratnym lub nie wpaść w późniejsze kłopoty finansowe. Jak jednak powinien wyglądać sądowy wniosek o zrzeczenie się spadku? Do podstawowych danych, jakie musi zawierać taki dokument, zaliczamy:

• Imię i nazwisko spadkobiercy;
• Data i miejsca śmierci spadkodawcy;
• Miejsce zamieszkania zmarłego;
• Oświadczenie o odrzuceniu spadku;
• Informacje o kręgu spadkobierców;
• Tytuł powołania do spadku.

Powyższe elementy to wszystkie niezbędne informacje na temat tego, co powinien zawierać dobrze skonstruowany wniosek o zrzeczenie się dziedziczenia przed sądem. Dzięki temu można uniknąć późniejszych problemów finansowych i prawnych związanych z długiem ciążącym na spadku.

Dziedziczenie spadku a osoba małoletnia – jak zrzec się spadku?

Co możesz zrobić w sytuacji, kiedy otrzymałeś spadek, ale masz jeszcze dzieci? Pamiętaj, że zrzeczenie się spadku przez Ciebie musi także obejmować Twoje potomstwo. W przeciwnym wypadku wszelkie długi i obowiązku spadkowe spadną właśnie na dzieci. Jak uniknąć takiej sytuacji? Możesz zdecydować się na złożenie imiennego oświadczenia w sądzie, w imieniu Twojego dziecka.

Warto mieć na uwadze fakt, że obowiązujący w Polsce Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy określa z góry, iż w takich sytuacjach nie wystarczy tylko złożenie odpowiedniego wniosku do sądu lub notariusza. Rejonowy sąd musi przede wszystkim zgodzić się na odrzucenie spadku przez osobę małoletnią. Jak więc wygląda zrzeczenie się spadku przez dzieci?

W tym zakresie w oświadczeniach muszą znaleźć się wszelkie argumenty przemawiające za tym, że takowe działanie jest zasadne. Istotne jest również to, aby w deklaracji złożyć informację o kwestiach finansowych, które w przypadku spadku z długiem mogą być tragiczne w późniejszych skutkach dla dzieci.

Ciekawostka: Czy można w jakikolwiek sposób odrzucić spadek po upływie ustawowych 6-miesięcy od czasu jego ustanowienia? Jest to możliwe, ale tylko w wyjątkowych przypadkach. Zrzeczenie się spadku może być jeszcze możliwe pod warunkiem występowania groźby od osób trzecich lub podania błędnych informacji na temat konkretnych aspektów spadku. Warto jednak wiedzieć, że takie oświadczenia można złożyć wyłącznie w sądzie, gdyż notariusz nie ma mocy prawnej do rozstrzygnięcia takich kwestii. 

Zrzeczenie się dziedziczenia – czy to zawsze dobry pomysł?

Zrzeczenie się dziedziczenia to, jak widzisz, narzędzie prawne, które może okazać się niezwykle pomocne w wielu sytuacjach. Jest to szczególnie korzystne, gdy spadek wiąże się z poważnymi długami lub skomplikowanymi formalnościami, na które nie masz czasu ani ochoty. Jeśli wiesz, że przyjęcie spadku wiązałoby się z większymi problemami niż korzyściami, odrzucenie go jest racjonalną decyzją. Pozwala to uniknąć odpowiedzialności za długi zmarłego i uciążliwej papierologii.

Pamiętaj, że masz na to sześć miesięcy od momentu dowiedzenia się o swoim prawie do dziedziczenia. Najszybszą i najpewniejszą drogą jest złożenie odpowiedniego oświadczenia u notariusza. Dzięki temu sprawnie załatwisz formalności i pozbędziesz się problemu zadłużonego spadku.

Jednak, jeśli nie chcesz całkowicie rezygnować ze spadku, a obawiasz się jedynie długów, alternatywą jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W takim przypadku odziedziczysz majątek wraz z długami. A Twoja odpowiedzialność będzie ograniczona do wartości aktywów spadkowych. Oznacza to, że nie będziesz musiał spłacać długów z własnej kieszeni, jeśli ich wartość przekroczy wartość odziedziczonych dóbr.

Zanim podejmiesz ostateczną decyzję, zawsze warto dokładnie przeanalizować sytuację prawną i finansową spadku. W razie wątpliwości zawsze możesz skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie spadkowym, który pomoże Ci wybrać najlepsze rozwiązanie dla Twojej sytuacji.

Najczęściej zadawane pytania

1

Na czym polega zrzeczenie się spadku?

+

Zrzeczenie się spadku to umowa zawarta między przyszłym spadkodawcą a spadkobiercą ustawowym, w której spadkobierca rezygnuje z prawa do dziedziczenia po tej osobie, zarówno na podstawie ustawy, jak i testamentu. Umowa ta musi być zawarta w formie aktu notarialnego i dotyczy spadku, który jeszcze nie został otwarty (czyli za życia spadkodawcy).

 

2

Czy zrzeczenie się spadku jest tożsame z odrzuceniem spadku?

+

Nie, to dwie różne instytucje prawne. Zrzeczenie się spadku następuje za życia spadkodawcy i jest umową. Odrzucenie spadku następuje po śmierci spadkodawcy (po otwarciu spadku) i jest jednostronnym oświadczeniem składanym przed sądem lub notariuszem.

 

3

Jakie są skutki zrzeczenia się spadku?

+

Osoba, która zrzekła się spadku, jest wyłączona z dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Skutki zrzeczenia się obejmują również zstępnych zrzekającego się (jego dzieci, wnuki), chyba że umowa o zrzeczenie się spadku stanowi inaczej. Oznacza to, że nie dziedziczą oni po tej osobie ani na podstawie ustawy, ani testamentu.

Najczęściej zadawane pytania

01

Na czym polega zrzeczenie się spadku?

+

Zrzeczenie się spadku to umowa zawarta między przyszłym spadkodawcą a spadkobiercą ustawowym, w której spadkobierca rezygnuje z prawa do dziedziczenia po tej osobie, zarówno na podstawie ustawy, jak i testamentu. Umowa ta musi być zawarta w formie aktu notarialnego i dotyczy spadku, który jeszcze nie został otwarty (czyli za życia spadkodawcy).

 

02

Czy zrzeczenie się spadku jest tożsame z odrzuceniem spadku?

+

Nie, to dwie różne instytucje prawne. Zrzeczenie się spadku następuje za życia spadkodawcy i jest umową. Odrzucenie spadku następuje po śmierci spadkodawcy (po otwarciu spadku) i jest jednostronnym oświadczeniem składanym przed sądem lub notariuszem.

 

03

Jakie są skutki zrzeczenia się spadku?

+

Osoba, która zrzekła się spadku, jest wyłączona z dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Skutki zrzeczenia się obejmują również zstępnych zrzekającego się (jego dzieci, wnuki), chyba że umowa o zrzeczenie się spadku stanowi inaczej. Oznacza to, że nie dziedziczą oni po tej osobie ani na podstawie ustawy, ani testamentu.

Pokaż więcej