Podział majątku po rozwodzie i spłata. Kiedy jest konieczna?

Podział majątku po rozwodzie jest jedną z niezbyt przyjemnych, ale niestety koniecznych formalności. Sama procedura nie tylko jest trudna emocjonalnie, ale również skomplikowana pod względem prawnym. Przez to bez profesjonalnej pomocy małżonkowie nierzadko nie wiedzą, czy i w jakim zakresie konieczna będzie spłata drugiej strony. Jeśli chcesz bezpiecznie i bez stresu przejść przez ten niełatwy etap, wcześniej zapoznaj się z zasadami podziału majątku wspólnego, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji, w której zachodzi potrzeba spłaty jednego z małżonków. Tłumaczymy cały proces krok po kroku.

Spłata w podziale majątku: definicja i cel

Mówiąc najprościej, spłata w podziale majątku to nic innego jak wyrównanie udziałów w majątku wspólnym pomiędzy małżonkami. Ma ona na celu sprawiedliwy podział dzielonego majątku w kilku sytuacjach:

• gdy podział fizyczny składników majątku wspólnego jest niemożliwy;
• jeśli podział tego majątku jest bezcelowy;
• kiedy małżonkowie nie mogą zgodzić się co do tego, w jaki sposób podzielić się między sobą majątkiem.

Przykładem takich działań może być sytuacja, w której wspólny majątek małżonków obejmuje tylko mieszkanie. Tego typu nieruchomości nie da się podzielić fizycznie na dwie równe części, dlatego zwykle jeden z małżonków otrzymuje całą nieruchomość. Aby podział dalej był sprawiedliwy, drugiemu małżonkowi przyznaje się spłatę odpowiadającą wartości jego udziału w majątku.

Warto wiedzieć, zanim wniesiesz sprawę o podział majątku wspólnego:

• Jak długo po rozwodzie można ubiegać się o podział majątku? Roszczenie nie ulega przedawnieniu. Można go dokonać nawet wiele lat po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.
• Podział majątku po rozwodzie a dzieci. Dzieci nie są stronami w sprawie o podział majątku. Procedura ta dotyczy wyłącznie małżonków.
• Procentowy podział majątku po rozwodzie. Zasadą jest równy podział, czyli 50/50. Nierówny podział majątku po rozwodzie jest możliwy tylko w wyjątkowych sytuacjach.
• Czy możliwy jest podział majątku przed rozwodem? Istnieje taka możliwość. Można tego dokonać również podczas sprawy rozwodowej. Zazwyczaj jednak rozstrzygnięcie kwestii podziału majątku wspólnego następuje po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego.

Równe udziały czy nierówny podział? Kiedy sąd orzeka o spłacie?

Polskie prawo co do zasady przyznaje małżonkom równe udziały w majątku wspólnym (art. 43 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Każdy z małżonków ma więc prawo do połowy składu majątku wspólnego, ale w szczególnych sytuacjach możliwy jest nierówny podział majątku. Kiedy tak się dzieje? Może to mieć miejsce, gdy:

• jeden z małżonków w znacznie większym stopniu przyczynił się do powstania majątku wspólnego niż drugi (np. bardzo dużo zarabiał w porównaniu do męża lub żony, a także gdy sporą część majątku osobistego wniósł do majątku wspólnego);
• jeden z małżonków roztrwonił majątek wspólny — poprzez hazard, pożyczki czy kredyty;
• mąż lub żona uporczywie unikali pracy lub zaniedbywali obowiązki rodzinne — ten powód nierównego podziału majątku jest bardzo rzadki i zazwyczaj sąd go oddala, jeśli któraś ze stron o to wnioskuje.

WAŻNE! Wbrew powszechnemu przekonaniu orzeczenie o winie w sprawie rozwodowej nie ma wpływu na podział majątku. Oznacza to, że nawet jeśli nastąpił rozwód z orzekaniem o winie, małżonek pokrzywdzony nie otrzyma automatycznie większego udziału w majątku po rozwodzie. Orzekanie o winie a podział majątku to dwie różne kwestie.

Podział majątku ze spłatą za porozumieniem stron: umowa notarialna

Małżonkowie mają możliwość dokonania ugodowego podziału majątku po rozwodzie — i jeśli tylko zgadzają się, co do sposobu podziału, jest to zalecane rozwiązanie. Niewątpliwie zawarcie umowy o podział majątku u notariusza jest najszybszym, najprostszym i zdecydowanie mniej stresującym rozwiązaniem niż sądowy podział majątku.

Aby dokonać umownego podziału majątku po rozwodzie, konieczne jest podpisanie aktu notarialnego, który ma pełną moc prawną i — jeśli umowa dotyczy nieruchomości — będzie stanowił podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej. Dokument ten zawiera również wszystkie szczegóły podziału: jakie składniki trafiają do jakiego małżonka, jaka jest wysokość spłaty, a także wszystkie terminy płatności.

Sądowy podział majątku ze spłatą: przebieg postępowania

Gdy byłe małżeństwo nie jest w stanie samodzielnie uzgodnić kwestii majątkowych i dojść do porozumienia, konieczne staje się postępowanie o podział majątku przed sądem. Niestety, sprawa o podział majątku jest zazwyczaj bardziej czasochłonna i kosztowna, zwłaszcza jeśli konieczne jest zatrudnienie biegłego rzeczoznawcy majątkowego.

Jak wygląda podział majątku wspólnego po rozwodzie? Zwykle trwa ono nawet kilka miesięcy i składa się z kilku etapów:

1. Złożenie wniosku o podział majątku wspólnego. Składa go jeden z małżonków do sądu rejonowego właściwego dla położenia majątku lub ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania pary. We wniosku należy wskazać wszystkie składniki majątku wspólnego, a także wyszczególnić majątek osobisty każdego z małżonków. Jeżeli to możliwe, można również zaproponować sposób podziału majątku — jest to wskazane, jeśli zależy Ci na czasie i jak najszybszym wydaniem wyroku.
2. Ustalenie składu majątku. Na tym etapie sąd ustala, co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków i na tej podstawie następuje dokonanie podziału majątku pomiędzy nich.
3. Wycena majątku. Sąd zleca wycenę wartości poszczególnych składników majątku, przy czym często niezbędna jest opinia biegłego rzeczoznawcy. Z jego usług korzysta się szczególnie wtedy, jeżeli przedmiotem podziału jest nieruchomość. W tym momencie dokonuje się również rozliczenia nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny i odwrotnie.
4. Ustalenie udziałów. Sąd dokonuje podziału majątku wspólnego na kilka sposobów. Może to nastąpić poprzez podział fizyczny majątku, przyznanie całości jednemu z małżonków ze spłatą drugiego, lub sprzedaż majątku wspólnego i podział uzyskanych zysków. Ta druga opcja jest zdecydowanie najpopularniejsza, z kolei trzecia następuje wyłącznie w sytuacjach, kiedy byli małżonkowie nie zgadzają się między sobą i żadne z nich nie chce spłacać drugiego.

Spłata nieruchomości po rozwodzie: jak wycenić i ustalić wysokość?

Nieruchomość jest często najważniejszym i najbardziej wartościowym składnikiem majątku wspólnego. Trzeba tutaj nadmienić, że też najczęściej z tego powodu staje się przedmiotem sporu, nawet jeśli małżonkowie zgadzają się co do tego, które z nich przejmuje nieruchomość, a które otrzymuje spłatę.

Aby uniknąć niepotrzebnych sporów, należy precyzyjnie ustalić jej własność rynkową. Najczęściej zajmuje się tym rzeczoznawca majątkowy, który w operacie szacunkowym dokładnie określa aktualną wartość danego składnika majątku. Niemniej nie jest to konieczne, jeżeli dokonanie podziału majątku wspólnego odbywa się na podstawie umowy u notariusza. W takiej sytuacji dom lub mieszkanie po rozwodzie można wycenić za pomocą ogólnodostępnych narzędzi, np. kalkulatora online.

Jeśli już wiesz, ile warty jest Twój majątek, należy ustalić wysokość spłaty. Co do zasady jest ona równa wartości udziału jednego z małżonków w nieruchomości, pomniejszonej o ewentualne obciążenia (np. kredyt hipoteczny). Przykładowo, jeśli Twoje mieszkanie jest warte 500 000 zł i zarówno Ty, jak i Twój małżonek macie równe udziały, wysokość spłaty wyniesie 250 000 zł. Natomiast w przypadku obciążenia mieszkania kredytem w wysokości 200 000 zł, wartość majątku do podziału wyniesie 300 000 zł, a spłaty — 150 000 zł.

Odsetki od spłaty w podziale majątku: kiedy są naliczane?

Jeśli zobowiązany do spłaty małżonek spóźnia się z jej zapłatą, w postępowaniu o podział majątku przy rozwodzie są należne odsetki — są one ustawowe i należne „z urzędu”. Nie trzeba wnioskować o ich zasądzenie i ustalenie ich wysokości. Warto przy tym pamiętać, że są one naliczane za każdy dzień zwłoki po upływie terminu spłaty zawartego w wyroku sądu lub w umowie o podział majątku.

Brak środków na spłatę: co zrobić, gdy nie masz pieniędzy?

Jeśli nie masz środków na spłatę byłego małżonka, nie musi to od razu oznaczać zapłaty odsetek lub problemów z komornikiem. Wręcz przeciwnie — prawo przewiduje kilka możliwości, które pomogą Ci wyjść z kłopotliwej sytuacji. Jedną z częściej stosowanych opcji jest sądowe rozłożenie spłaty na raty lub wydłużenie okresu zapłaty. Miej jednak na względzie, że w takim przypadku musisz przed sądem udokumentować swoją sytuację prawną i wykazać, że nie jesteś w stanie uregulować swoich zobowiązań na czas. Licz się również z tym, że wydłużony czas spłaty nie będzie wyjątkowo długi i zwykle zamknie się w przedziale od kilku miesięcy do kilku lat. Sądy raczej nie orzekają spłat rozłożonych na kilkanaście czy kilkadziesiąt rat. Jest to nie tylko niepraktyczne, ale też generuje niepotrzebne długoterminowe zobowiązania, które mogą być trudne do wyegzekwowania.

W wielu sytuacjach najlepiej spróbować dogadać się z byłym małżonkiem, a jeśli to zawiedzie — znaleźć źródło finansowania. Wartymi uwagi opcjami jest zaciągnięcie kredytu hipotecznego lub sprzedaż mieszkania. Jeśli potrzebujesz profesjonalnej pomocy w sprzedaży mieszkania po rozwodzie, skup nieruchomości może być naprawdę pomocny. W KupujemyM.pl oferujemy szybką wycenę i wypłatę w zaledwie kilka dni, co pozwoli Ci szybko zakończyć sprawę o podział majątku, spłacić byłego małżonka i odzyskać płynność finansową.