Blog
Sprzedaż mieszkania lub domu przed rozwodem bez zgody współmałżonka
10.10.2023 ▪ 
7 min czytania ▪ Maciej Bełz
Spis treści
Decyzja o rozwodzie to jeden z najtrudniejszych momentów w życiu, niosący za sobą konieczność uregulowania wielu skomplikowanych kwestii, w tym spraw majątkowych. Kluczowym i często najbardziej spornym elementem jest wspólna nieruchomość. W głowach małżonków pojawia się wtedy wiele pytań: Czy można sprzedać dom przed formalnym zakończeniem małżeństwa? Co w sytuacji, gdy druga strona nie wyraża na to zgody?
Wspólność majątkowa a sprzedaż nieruchomości – co mówią przepisy?
Podstawową kwestią, która determinuje możliwość sprzedaży domu lub mieszkania, jest ustrój majątkowy panujący w małżeństwie. Jeżeli małżonkowie nie podpisali umowy majątkowej, czyli intercyzy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między nimi z mocy ustawy ustrój wspólności majątkowej. Oznacza to, że przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jednego z nich stają się częścią ich majątku wspólnego.
Zasady zarządzania tym majątkiem reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z jego literą, małżonkowie są zobowiązani do współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym. Jak podkreśla art. 37 § 1 pkt 1 tego aktu prawnego:
„Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania […] czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków”.
Cytowany przepis jednoznacznie wskazuje, że sprzedaż nieruchomości, która wchodzi w skład majątku wspólnego, jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd i wymaga bezwzględnej zgody obojga małżonków.
Czy mąż może sprzedać dom bez zgody żony, gdy istnieje wspólność majątkowa?
To jedno z najczęściej pojawiających się pytań w kontekście sporów majątkowych. Odpowiedź, w świetle przytoczonego wcześniej przepisu, jest jednoznaczna: nie. Próba sprzedaży wspólnej nieruchomości bez formalnej zgody współmałżonka jest prawnie nieskuteczna. Co więcej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy zabezpiecza interesy drugiego małżonka w sposób bardzo stanowczy.
Art. 37 § 2 KRO stanowi, że ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia jej przez tego drugiego małżonka.
W przypadku czynności prawnej dotyczącej zbycia nieruchomości, brak takiej zgody skutkuje bezwzględną nieważnością umowy. W praktyce żaden notariusz, jako funkcjonariusz publiczny dbający o zgodność czynności z prawem, nie sporządzi aktu notarialnego sprzedaży nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego bez obecności i podpisu obojga małżonków lub bez okazania przez jednego z nich notarialnego pełnomocnictwa od drugiego.
Zgoda małżonka na sprzedaż nieruchomości z majątku osobistego
Sytuacja wygląda diametralnie inaczej, gdy nieruchomość nie jest częścią majątku wspólnego, a stanowi majątek osobisty (dawniej odrębny) jednego z małżonków. Kwestię tę reguluje art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który precyzyjnie wymienia składniki majątku osobistego. Należą do nich między innymi:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (czyli przed ślubem),
- przedmioty nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca postanowił inaczej,
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego (tzw. surogacja).
Jeśli więc dom lub mieszkanie zostało nabyte przez jednego z małżonków np. przed ślubem lub otrzymane w spadku po krewnym, wchodzi ono do jego majątku osobistego. W takim przypadku właściciel nieruchomości ma pełne prawo do samodzielnego rozporządzania nią, w tym do jej sprzedaży, bez konieczności uzyskiwania jakiejkolwiek zgody od współmałżonka.
Sprzedaż nieruchomości przed podziałem majątku a zniesienie wspólności
Wspólność majątkowa ustaje z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, orzeczenia separacji lub w wyniku podpisania intercyzy w trakcie trwania małżeństwa. Od tego momentu małżonkowie stają się współwłaścicielami majątku, który dotychczas był wspólny, w częściach ułamkowych (zazwyczaj po 1/2). Do takiej współwłasności stosuje się już nie przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, a Kodeksu cywilnego.
Czy możliwa jest sprzedaż domu bez zgody współwłaściciela w takiej sytuacji? Odpowiedź na to pytanie jest złożona. Zgodnie z art. 199 Kodeksu cywilnego, do rozporządzania rzeczą wspólną (w tym do jej sprzedaży) potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. Zatem jeden z byłych małżonków nie może samodzielnie sprzedać całej nieruchomości.
Może on jednak dokonać sprzedaży swojego udziału. Prawo do tego gwarantuje art. 198 Kodeksu cywilnego, który stanowi: „Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli”. W praktyce jednak znalezienie nabywcy na udział w prawie własności domu lub mieszkania, w którym zamieszkuje niechętny transakcji były małżonek, jest niezwykle trudne i zazwyczaj wiąże się ze znacznym obniżeniem ceny.
Co zrobić, gdy mąż nie chce sprzedać domu po rozwodzie?
Problem braku zgody na sprzedaż jest bardzo powszechny. Sytuacja, w której mąż nie chce sprzedać domu po rozwodzie (lub odwrotnie), często prowadzi do wieloletnich sporów i uniemożliwia obu stronom zamknięcie wspólnego etapu życia. Jeżeli negocjacje i próby polubownego załatwienia sprawy, np. poprzez mediację, nie przynoszą rezultatu, jedynym rozwiązaniem pozostaje droga sądowa.
Należy złożyć do sądu rejonowego właściwego dla miejsca położenia nieruchomości wniosek o podział majątku wspólnego (jeśli nie został on przeprowadzony w trakcie sprawy rozwodowej) lub wniosek o zniesienie współwłasności (jeśli wspólność ustała, a byli małżonkowie są współwłaścicielami w częściach ułamkowych). Sąd, rozstrzygając sprawę, może znieść współwłasność na trzy sposoby:
- Podział fizyczny rzeczy – w przypadku nieruchomości jest to rzadko możliwe, mogłoby dotyczyć np. dużego domu, z którego da się wyodrębnić dwa samodzielne lokale mieszkalne.
- Przyznanie nieruchomości jednemu ze współwłaścicieli – sąd przyznaje własność całej nieruchomości jednemu z byłych małżonków, jednocześnie zobowiązując go do spłaty drugiego. Wysokość spłaty odpowiada wartości jego udziału.
- Sprzedaż cywilna – jeśli żadne z powyższych rozwiązań nie jest możliwe lub zgodne, sąd zarządza sprzedaż nieruchomości w drodze licytacji komorniczej, a uzyskaną sumę dzieli między byłych małżonków proporcjonalnie do posiadanych udziałów.
Należy pamiętać, że sprzedaż nieruchomości po rozwodzie bez podziału majątku w sposób polubowny jest zawsze najkorzystniejsza.
Jak podkreślają prawnicy: „Postępowanie sądowe i sprzedaż przez komornika to ostateczność. Zazwyczaj prowadzi to do uzyskania ceny niższej niż na wolnym rynku i generuje dodatkowe, niemałe koszty sądowe i komornicze, które obciążają obie strony.”
Dlatego warto dołożyć wszelkich starań, aby znaleźć kompromis, który pozwoli na samodzielną sprzedaż nieruchomości na wolnym rynku i sprawiedliwy podział uzyskanych środków.
Sprzedaj swoją nieruchomość za gotówkę do KupujemyM
Jeśli szukasz sposobu na pilną sprzedaż mieszkania albo domu, to KupujemyM.pl będzie świetnym rozwiązaniem.
Nie wierzysz? Przekonaj się i napisz do nas!
Wycena onlineNajczęściej zadawane pytania
Nie. Jeśli mieszkanie należy do majątku wspólnego objętego wspólnością ustawową, jego sprzedaż jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd i wymaga zgody obojga małżonków. Notariusz nie sporządzi aktu bez takiej zgody.
Taka umowa sprzedaży jest nieważna z mocy prawa. Oznacza to, że nie wywołuje skutków prawnych, a własność nieruchomości w rzeczywistości nie przechodzi na kupującego.
Należy wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie nieważności umowy. Po uzyskaniu korzystnego wyroku można złożyć wniosek o wykreślenie nowego właściciela z księgi wieczystej i przywrócenie poprzedniego stanu prawnego.
Tak. Jeżeli mieszkanie stanowi majątek osobisty (np. nabyte przed ślubem, otrzymane w darowiźnie lub spadku), jego właściciel może je sprzedać w dowolnym momencie bez konieczności uzyskiwania zgody współmałżonka.
Najczęściej zadawane pytania
Nie. Jeśli mieszkanie należy do majątku wspólnego objętego wspólnością ustawową, jego sprzedaż jest czynnością przekraczającą zwykły zarząd i wymaga zgody obojga małżonków. Notariusz nie sporządzi aktu bez takiej zgody.
Taka umowa sprzedaży jest nieważna z mocy prawa. Oznacza to, że nie wywołuje skutków prawnych, a własność nieruchomości w rzeczywistości nie przechodzi na kupującego.
Należy wystąpić do sądu z powództwem o ustalenie nieważności umowy. Po uzyskaniu korzystnego wyroku można złożyć wniosek o wykreślenie nowego właściciela z księgi wieczystej i przywrócenie poprzedniego stanu prawnego.
Zobacz także
Pamiętniki z transakcji cz.2
16.11.2021 ▪
KupujemyM
Ekologiczne osiedla – czym są?
10.02.2023 ▪
KupujemyM
